M. DC. XLIX.
ICON TYRANNI
IN INVECTIVA
CONTRA MAZARINVM
EXPRESSA.
Orator in te dum inuehor, nec videri possum, nec
ambio, Mazarine. Non possum profecto, quia nequeunt
amplisicari, quæ tu gessisti, & scelerum tuorum
atrocitatem compleuiiti cumulatius, quam vt vlterius
vel ipsa possit hyperbole prouehi : non ambio, ne sordescere
videatur oratoria maiestas in tam humili materie, & te, quem
ab ergastulis Siciliæ liquet enatum, dum sibi subiicit in materiem,
tibi potius faciat nomen, quam detrahat, dum etiam
inuehitur.
Quod enim est tibi nomen aliud, quam quod habes ab
errore Gallorum, qui te suo dum præfici passi sunt regimini,
non agnouerunt fraude tutum Itala, vel certè non excusserunt
prius è clauo, certi periclitari non posse nauim Gallicam,
vel dum à minimo mortalium regeretur, nec infici posse
candorem insitum Gallis, vel in ipsa etiam contagione vitiorum,
quæ nisi vidissemus in te, in hominem cadere nunquam
posse credidissemus.
Fecisti profecto fidem historiis Caligularum, & Neronum,
ex quorum gente nobis transmissuses, & in te totam
speculari posset tyrannorum ætatem, quisquis longa perosus
euoluere, rerum gestarum volumina, curiosos oculos
de figere vellet in compendio & in vno capite, per omnia
retro secula, sparsam indolem obtueri.
-- 7 --
Assyriis ingenuit natura ferociam, Medis perfidiam, mollitiem
Persis, superbiam Macedonibus, perfidiam Græcis.
Carthaginensibus crudelitatem, tibi omnia : quæque sparsit
in alios, in te collegit, abortiuo dixerint alij fusum te ab vtero
partu, crediderim ergo fœtum te prudentis esse naturæ,
quæ te suscipi voluit in lucem his fœdum dotibus, ne derogaret
fidem monstris antiquitatis, quisquis te instar omnium
aduerteret.
Ne vero tibi credas affingi (si tamen adhuc potes in hoc
omnium odio tibi sapere) totum te pererra, vel pererrari patere,
vt à calcaneo ad verticem, in te videas inesse nihil, vnde
tibi non conflari possit inuidia maior, quam quæ sustulit
illos olim tuæ gentis tyrannos, in quos quamquam liqueat,
mentiri te impudenter, cum refers originem, videris tamen
conuicisse, quod te ab illorum moribus degenerem non
præstiteris.
Quid enim amasti literas ? an bellum ? sagum ? an togam ?
vtrius promouisti dignitatem, dum in te procumberet moles
regni, & tutele muliebris administrator torqueres Sceptrum
infantile, quod tibi, non prudentia nostrorum, sed fortunæ
cæca temeritas addixit : literas, certé non amabas, quas nesciebas,
& digniorem scimus extitisse neminem, qui tuos ad
amores obreperet, quam qui nihil sciret, vt ignarus saltem
apud ignaros præsideres, & minus cæcutiens, cæcos omnino
pro libidine præcederes. Vtinam saltem tu tantus literarum
osor, grandior denique fias litera, & facere cogaris mortuus
quæ viuus odisti, vt doceas vel vno tuo charactere destinatum
te iam vsque à cunabulis ad literas ; quippe qui literam
vel moriendo etiam feceris.
Bellumne vel amaris, vel amari passus sis, dubium est. Hoc
certè liquet voluisse te, vt fieret remissius, nimirum qui neruos
ei præcideris : ferro Hispanos Galli enecabant, tu Gallos
fame ; Rapinarum tuarum maior est clades quam hostici
ferri, & incertum est vter plures suderit Gallos, tu, an hostis ;
neque tamen intra castra continuit se furor ille tuus, toto
-- 8 --
peruagatus regno desæuit etiam in carceres, quæsiuitque
extra lucem in ergastulorum tenebris vbi videretur crudelitas,
quamquam & molliorem te decebat esse cum ergastulis,
in quibus te peperit Sicilia, vt omnino saltem non esses
Nero, si te natalium tuorum reuerentia quæ piam afficeret.
Quid ergo placuit nec literatiæ, nec bellicæ menti ? quam
Iustinuisti in hoc theatro Gallico, Personam, Mazarine ? Publicam ?
an Priuatam ? vtrãque profecto : Publicam sustinuisti
dum publicè raperes, dum publicè sæuires, dum publicè
mentireris, dum publicè iurares : priuatam sustinuisti, dum
furtiuis veneribus Purpuram inquinares, & Ecclesiæ Principis
dignitatem deprimeres inter Vpupas & Catamitos, reuocatus
ad iuuenilem disciplinam qua lenonem diceris egisse,
postquam ex infami mancipiorum fæce quasi subirato
partu Natura te exscreasset.
Inuexisti, flagitiose, personam illam in hocce Gallici pudoris
theatrum, ad quod ante te nullus adrepserat sic turpis
actor, & exclusisti pietatem à regia nostra, dum aulicorum
Pharus sceleribus dumtaxat & flagitris prælucebas ; quis
enim ea non credidisset impune vestigia teri posse, quæ præsignaret
Ecclesiasticus murex, & quis erraturum se tandem
arbitraretur, si se ad amussim tuam, tanquam ad propositum
virtutis exemplar exigeret : sed non aduertebamus maligno
tibi fulgore ignoscere purpuram, & ardere sceleratis flammis
criminum quibus modestum illius pudorem succendisti.
An tamen fuisti satis impius, vt in eam tibi mente tutelæ
regalis administrationem seponeres, quo faciliùs in hac
molli Regis infantis indole tuam imprimeres ; lentosque
REGVLI non communia fata, vel in aditu vitæ præsagientis
affectus ad tuos adtemperares. Ausus est hoc profectò
consilium, tespectante Gallia, & passa es Scironi committi
tuum Achillem instruendum ad rapinas, dum & Polybios
Æmiliano, & Firmianos Crispo, & Agrippas Augusto, &
Arsenios multos Arcadio tuo præficiendos haberes.
Proh Deum immortalem ! quætuos hoc fascino potuerunt
-- 9 --
oculos obnubere tanta carmina, vt non aduerteris sœdum
esse, & insolens hactenus, Sceptrum à pedo, solium ab
aratro, Regiam à mapalibus, ab humili denique mancipio
Regem informari. Sed ita te crediderim non sine diuum
mente hallucinatam, vt intelligant exteri, quàm regale sortitus
sit noster LVDOVICVS ingenium, qui videlicet ab
hac tanta vitiorum contagioné illibatam indolem seruauerit,
vixeritque puer sub obscœno castus, sub bilingui sincerus,
sub auaro liberalis, sub crudeli mansuetus, sub impio
denique regimine pius, neque fingi se passus sit vn quam ad
amussim ad quam dirigebatur.
Non igitur insolescendum tibi, Mazarine, neque propterea
sumendi maiores spiritus, quòd assederis clauo Gallico :
eadem enim fortuna quæ Nerones Romanis, Cambyzes
Persis, Pisistratos Athenis, Dionysios denique, & Agathocles
Gentilibus tuis Syracusis, eadem te nobis imposuit ; &
quamquam ibi sedisti, vbi se derunt Cardinales, Ambosiani,
Petrocorenses, & Richelæi, virtutis tamen præmium non
fuit hoc culmen, sed cæcæ temeritatis, quæ selicibus Gallorum
armis obstruere nullos cùm eualuisset obices, te censuit
opponendũ, vt, te non impediente quidem, sed non promouẽte,
ita denique cursum felicitatis nostræ remoraretur.
Sic eadem quondam fortuna, Sardanapalum Assytio clauo
præsecit, vt quotidianis virtutis Assyriorum incrementis
sub impotenti libidinum suarum Principe modum statueret.
Sic Balbo Michaëli subiecit Aquilas, vt sub inscientissimo
mortalium capite, firmam licet, sed omni destitutam regimine
molem imperij succurreret. Sic Pisoni fasces consulares
commisit, vt eorum saltem fulgorem sub annuo ridendi
Consulis Imperio suffuscaret. Sic te denique nobis imposuit,
vt sub deside, sub ignaro, sub crudeli, sub impio, sub obscœno,
sub aleatore denique ministro, quem armis non poterat
hosticis, vitiis saltem tuis Liliorum fulgorem offuicaret, vt
quod impetu non poterat Hispano, tua felicius mollitie robur
eneruaret.
-- 10 --
Neque tamen euicit quod expetebat, te quidem in hoc
Gallorum Theatro visendum omnibus non tam propinauit
indigenis quàm exteris, & iniecit spem Leonibus & Aquilis,
si coniuratis armis in nos irtuerent, ita fore tandem, vt promotos
sub Richelæo limites imperij, sub Mazarino, sectatore
alearum, deliciarum omnium mancipio transgrederentur ;
sed non emollescere potuimus etiam te præside, quóque
molliorem aduertebamus ministrum, eò magis obdurescebat
nostra virtus, vt assueti triumphis & victoriis, etiam sub
deside militem non de disceremus.
Quot enim non corruere propugnacula, quot nostris tormentis
discussæ radicitùs arces non cecidere, quot victricibus
armis non decursæ sunt nationes ; quæ littora, quæ plagæ
non eo sudarunt sanguine quem effudimus, quoties profecti,
regressi sumus sine palmis, quoties aggressi non triumphauimus,
imò, quod superat sidem, vicimus sæpiùs quàm pugnauimus,
& ita visa est ancillari nostris Imperatoribus fortuna,
vt interdum videretur ipsa sibi tardior nisi prius adesset
multoties, quàm expeteretur.
Quid tu interim ? an non efferaberis fortunæ mancipium,
cum aduerteres fortunam, quæ te nostris armis obmoliebatur
obicem, eotum nequaquam posse sistere triumphalem
cursum : itane desidebas, vt gratiam relaturus fortunæ,
quæ te tantum è tantulo fecerat, nihil, vel cum crimine,
criminum omnium la be contaminatissimus auderes : Ausus
es profecto, & vbique in aliis deses, extitisti generosus
ad crimina, & cum esses ipse fortunæ crimen & opprobrium,
credidisti melius non posse rependi gratiam quam si crimen
crimine compensares, nec famulari te posse fidelius scelestissimæ
dominæ, quam si qualem te fecerat talem exhiberes.
Proh Deum immortalem quantus sese mihi modo campus
aperitet, si tua singulatim exequuturus crimina, hærere
vellem in obuiis : sed te hic daturus in compendium, aliorum
relinquo voluminibus, & satis erit dixisse modo, quod
-- 11 --
satis erat fecisse, vt millies in ctucem subigereris, nisi te
quem admodum erexerat iniustitia, ita conseruasset.
Agedum in quo hærebimus Mazarine, an in veneribus,
& deliciis, in quibus vel ipsa iterum arque iterum erubuit
purpura, quæ seruiles tuos humeros honestabat ? profecto
non est operæ pretium in his immorati, in quibus deposuisti
tyiocinium impietatis, ne videamur sectari ibidinem, cuius
vel adolescens rudis non eras. An perscrutabimur versipellem
[1 mot ill.] & insidiatricem animam, quæ tuis omnibus sceleribus
famulata, ne cum atrocitate sua ; quanta erat, viderentur,
Laruam obducebat ? imputare posses hoc vitium gentilibus
cunis, neque tuum arbitramur esse, quod natura tibi
commune cum aliis ingenuit. An hærebimus in vindicta,
quæ te tenacissimum iniuriatum ita vocauit in omnium inuidiam,
vt ne vel ipsis quidem posses sapere, qui te tamen
æmulabantur. Et hoc pariter crimen cum Libanio vocares
splendidum furorem, qui cum nobiles omnes, vtimpiè mentitur
mundus, habeat asseclas, te vel primipilum habere debuit,
vel pharum, vt cum authoritate fieret. An attingum
homicidia tua ? quo idiana sunt, & plebeij furoris est in vulgari
sanguine vilescere, dum nequit in ipsis procerum iugulis
exsatiari ? Venus, proditio, vindicta, homicidium, priuata
sunt crimina, dixerim priuatum impietatis tuæ satellitium,
ac qua si prætorianos improbitatis domesticæ laterones, quibus
priuatus indulgebas, ne, si publicè fierent, segnior vider
eris ad crimina, qui te ambires audaciotem haberi.
Prodeat itaque furor ille tuus è domesticis parietibus, &
cum splendorem affectet vel in sceleribus apricetur ille tandem
ad lucem publicam, vt quæ tuis sapuit, omnium inhorrescat.
Prodiuit profecto sed cum apparatu, & in publica
tua rabie visus est renasci vetus ille Caligulæ furor, qui Romanis
olim omnibus vnum caput expetebat, vt in vno posset
iugulo simul omnium sanguinem ebibere. Innocentes suffixisti
patibulo ; publicum fuit scelus, sed quia fiebat in priuatis
capitibus, ideo tuum pudet nuncupare, quod non ediderit
-- 12 --
internecionem. Virgineum florem multoties sacril ego concubitu
decerpsisti, sed appetentem publicæ castitatis libidinem
non exsatiabas dum te scortis & meretricibus priuatim
immisceres. Multos euertisti fortunis, sed dum in publicam
perniciem, sacra immineret auiditas, ponebat in priuatis
capitibus furor tyrocinium, vt publicis direptionibus præluderet.
Nihil amplifico Mazarine, Vix enim cogitando, nedum
scribendo possum asse qui, quæ tu exequendo peregisti quidquid
dixi, tuum est, imo tuum forte non est, quia minus est,
quam quod egisti. Quid ergo tantum illud est ; audiant &
oderint Galli, Hispani, Germani. Ecclesia, totus oibis. Paci
iam prope sanciendæ Leones inter, aquilas & lilia solus obstitisti,
vt saltem Neronis ad instar, cum solus non competeres
ad crimina, quæ auebas ; communi totius Europæ propemodum
incendro mentem exsaturares ; Non satis fuit crudelitati
tuæ, Gallorum effundere fanguinem iniquo multoties
carnificum gladio, nisi vel ipsis etiam cruentis omnium
gentium tortentibus innatares, priuatasque perosus cædes
publicè fieres homicida Non fecissent satis venerituæ constupratæ
passim in vibibus selectæ virgines, nisi & sacrilegus,
& adulter, & incestus, & ereptor cum effreni militum
licentia, subiisses in omnes gentes admissarius, secretiorémque
pudorem, ad ipsa penetralia prælucentibus tibi flammis
impudicis compressisses : sterilis tibi visus fuisses ad supplicia,
& pœnas, si mottem miseris dolorum terminum intulisses,
propterea gladio bellico depopulatus Prouincias, &
intra regnum & extra, vastitatem intulisti, vt quam inuidebas
miseris mortem, vitalem faceres : non hoc Nero, non
hoc Procustes, non hoc fecisset tuus Dionysius, sed tu crudelior
commentus es quomodo etiam ante mortem enecares.
Proh nimiam Gallorum cæcitatem ! homicidas priuatos
quotidie subigebamus in crucem, & te publicum patiebamur :
latrones & sicarios imponebamus in equuleum, &
-- 13 --
tibi publico Prouinciarum prædoni parcebamus. Sacrilegos
& incestos subiiciebamus flammis, & te venereis ignibus
propalam exardescentem, viuum etiam non decoquebamus.
Trucidabamus incentores priuatarum seditionum,
téque Europææ seditionis & fomitem, & fautorem inultum
esse sinebamus. In te, in te sæuiendum fuit, dum tu in omnes
desæuires, tibi vni non parcendum erat, dum tu nemini parceres ;
tuum vnius licet purpuratum caput violandum erat,
cum tu nihil, sacrum quamuis illud & venerabile illibatum
esse patereris, sed quamuis furori nostro debebaris iampridem
victima ; tuo tamen ideo parcebamus capiti, vt publicum
Gallicæ gentis anathema, publica etiam Themidis iustitia,
vel demeteret ferro publico, vel proscriberet.
Pœnitet me prope calamum meum tanto scelerum
Oceano commisisse, vnde nunquam emersurus videar, si
vel intact â criminum tuorum plebeculâ, velim grandiora
duntaxat insectari ; non tamen gradiar retro, quamuis animo
nunc meo cum horrore progrediatur obuiàm, ad cuius
obtutum conniuerent vel atrociores oculi, conscios haud
temerarius arbitrarer.
Quid illud est quod grande dicturus videor & insolens
Mazarine, diuina tu ipse : si tamen in horrenda criminum serie,
secernere tu potes ipse quod sic maximum, qui maximum
nullum arbitraris, si maius possit aliquod excogitari. Nosti
CONDÆVM, nosti fulgorem Gallici nominis & Solis iridem
Ludouicæi, nosti Rochroënsem, nosti Noclinghensem,
Friburgensem, Lansiensem, nosti meliori iure dicendum
[illisible] quam Darium. Nosti HARCVRIVM, fulmen
illud bellorum Parthenopæis stragibus insigne, nosti terrorem
Hispani, amorem Galli ; nosti Triumphatorem æquiori
ratione quam Pyrrhum dicendum Aquilam Nosti Cæsarem
Vindocinensem, nosti virum re quam nomine maiorem,
nosti Sur culum magni non tam ingenij Patrij, quàm
magnanimitatis hæredem, nosti denique Principem vocandum
æquiori merito, quam Fabium, clypeum libertatis.
-- 14 --
Nosti BEAVFORTIVM tantæ illum expectationis. Principem,
nosti Heroa vel ipsa se frontis maiestate commendantem,
nosti obicem furorum tuorum, nosti Scipionem
Gracche, Tullium Catilina. Nosti HOVDANCVRIVM
Magistrum equitum expugnatorem Ilerdæ, Catalaunicis
triumphis illustrem, nosti Ducem nullis non bellis præficiendum,
nosti Imperatorem non prudentia consilij quàm
celeritate Cæsarea commendatiorem, dicendum potiori
merito quàm Marcellum, Patriæ gladium ? Quare trepidas,
quis te scelerum Alastor tam subito pallore mutauit ? Etubesce
potius si tibi post scelera tua pudoris vel tantillum superest,
& fatere te saltem hîc reum, quandoquidem minora
sunt cætera, quàm vt tibi atrociora meditanti censenda inter
crimina videantur.
Indulseris enim profectò cupiditatibus obscœnis ; & depopulatus
sis sacra, & prophana diripueris ; sanguinem sparseris
& priuatum & publicum ; fidei Sacramento tete multoties
absolueris : quamquam atrox, nondum tamen insolens
est impietas, quam tu nactus es ambitiosiorem, quàm vt præceptis
non dedignetur alienis insistere. Puderet te laudum
quas tibi mereretur imitatio, & haberi pigeret improbum,
nisi te non tam atrocitas supplicij quam nouitas commendaret,
& inuenisse te crederent alij crudelitatis modum quem
inffigeres.
Eapropter irritabant te non satiabant cædes publicæ, incendebant
non extinguebant venereos ignes priuatæ libidines,
obdurescebas non emollescebas ad publicas calamitates,
quia nihil dum feceras sine exemplo, & transmitti volebas
apud posteros vt exemplum, ad cuius sese fingeret amussim,
qui vel ipsorum vellet Neronum crudelitatem supergredi.
Attende dum euoluam quæ tu agglomerasti crimina ; in
Condæo & Harcurio inclinatas sciebas recumbere spes omnes
imperij, Galliæque totius in duobus meditatus perniciem,
dum in Catalauniam proficiscuntur, præcedisti neruos
-- 15 --
bellorum, & substraxisti copias auxiliares, ratus emersuros
nunquam è periculis hosticis, quos in illa sine viribus immergebas ?
quid autem illud erat consilij, an nos fore putabas ita
nescios tuæ mentis interpretes, vt non dignosceremus in duplici
te Condæi & Harcurij, capite meditari vindictam Belgarum
& Hispanorum, cum quibus occulto fœdere cohærebas ?
an credebas illud nobis non subolescere consilium, quo
in duobus sperabas te succussurum incumbentem ipsis Gallicæ
felicitatis machinam ; vt in duobus plures cæderes ? Vel
vt in duobus potius insueta crudelitate faceres internitionem,
Gallosque subtractis duobus fortissimis clypeis, mprotectos
hosticæ relinqueres libidini, cui fidem nobis sacramento
adstrictam vendideras.
Quid si cessisset tibi consilium ex animi sententia, scelerate ?
si Fabium & Scipionem demessuisset Mars Catalaunicus,
Hispano debebamur Hannibali ; si Torquatus periisset,
& Camillus, Germano tradebamur Brenno : si Clypeum
amisissemus & Ensem, inermes hoctico furoti permittebamur,
& forte nisi precauissent Superi, te vno actore, quod expetebas,
facta esset Galliæ totius funesta catastophe ; tantumne,
sceleste, licuit tibi in hæc tanta capita, quorum honorariæ
multæ næ vel tu satis es, etiam si tibi vita post mortem
millies iterum atque iterum oppetendam restitueretur.
Sed quid in VINDOCINENSI parabas, inuidebas dubio
procul esse Cæsarem nobis maiorem gentili tuo, sed errasti
profecto cum facessere iussisti procul à Gallia : notam
enim iam abundè nobis virtutem dedisti suspiciendam exteris,
& fecisti vt crederent turbulentiorem esse te, vel nequiorem
quam PETILIVM, qui maiorem AFRICANO virum
ablegares, & ipsum etiam exilium tanti Herois commendatione
illustrares.
Speciosa tamen fuit illa crudelitas, qua, tres sublaturus
triumphatores, in bello saltem tortorem quæsiuisti, vel in
exilio pœnam, conspicatus rationem, qua vel te authore,
gloriosè tamen, vel emorerentur, vel aliò facesserent. Sed
-- 16 --
egisti crudelius cum BEAVFORTIO & HOVDANCVRIO,
quorum primum inspem imperij crescere, creuisse alterum
videbas, & vttumque quod inclytus esset, carceribus inclusum
delitescere voluisti, ne cæcutiret tibi debilis acies in obtutu
splendoris, qui multus ex vtriusque, vel virtute vel natalibus
emicans, scelestæ tibi vitæ tuæ sordes & sordidam
cunarum tuarum humilitatem exprobrabat.
Vah flagitiosum caput ; itane tibi mentis aciem perstrinxit
honoris ille non meritus apex, vt in Principis & Magistri
equitum ardua capita luserit audacior manus, itáne te deiecit
è sana mente, vt speraris impune futurum hoc facinus Gallis,
quod ne vix fortunæ quidem ignosceremus.
Fuit ille tamen tuus imprudens furor, abstulisti enim
ignominiam carceribus satellitij tui Basilicis, ex quo fieri
placuit, eosdem, tante dignitatis domicilium, illustrasti ergastulorum
tenebras, ex quo tempore tantum ibi fulgorem illucescere
voluisti, irritasti ambitionem criminum, neminemque
fore deinceps arbitror, qui tibi non malit videri reus
quàm innocens, si tamen in se sperauerit, quemadmodum
& in illos animaduersurum.
Sed vnico carcere non desiniebas tui consilij modum ;
carcer enim crimen erat & scelus nondum impotentis animi,
& quandiu non irascereris, tandiu volebas illustrissimos
Heroas in squalore carcerum, & quisquiliis sordescere, donec
erumpente tandem in iracundiam furore, vel vtriusque
caput proscriberes, vel corrupta ad hoc iudicium Themide,
publice cæderes.
Eminuisti cum antea semper, tùm in hac occasione potissimum
Themis Gallica, neque enim pretio potuit corrumpere
tuam integritatem iste nefarius, neque minis expugnare,
neque illecebris emollire ; aurum obtulit, sed aureæ
tibi lances, noui fulgoris incremento, virorum eo fortius
expendebant innocentiam, quò splendidior ostendebatur :
intentauit minas, sed quo imminebat ille ponderosior,
eò fortior contra palmaris semper æquitas obnitebatur. Illecebris
-- 17 --
lacessebat, sed in hoc puerili certamine turpe duxisset
occumbere iustitia, quæ minas incrudeli, aureas in flagitioso
vires despexisset.
Debes hanc imperterritæ iudicium nostrorum integritati
gratiam, Mazarine, quod ille videlicet tantorum Heroum
sanguis, reliquis crudelitatis tuæ titulis non accesserit, & victoriæ
tibi debet instar esse si tamen non omnino cæcutis,
quod non cesserint, at tuam potius improbitatem, integritate
sua superauerint. Quid enim admiserant quamobrem
tollerentur, blasphemo, quid peccarant, quamobrem incarcerarentur ;
aberro, quid inquam non perperauerant, quamobrem
non omnino dignus morte crederetur, quisquis in
illos vel solam criminis suspicionem admitteret ; sed satis
erat furori tuo si quis posset mori, & nocentior haberi nemo
poterat, quam qui tibi non saperet, vel amore, vel odio tuo
deffiniebas crimina, & vt fulmen crudelitatis tuæ deuibrares :
non quærebas quis peccasset, sed quis subesset, imo quis
extaret supra te, qui videlicet in Condæo Borboniam, domum,
in Harcurio Lotharingam, in Beaufortio Vindocinensem,
in Houdancurio Mareschallatum lacessaueris. Abblandiantur
aulici tui tibi canes vt voluerint : ego enim cum
sanis omnibus interpretor voluisse te extinguere splendidissima
illa Galliæ lumina, & amouere procul generosissimos illos
tui furoris obices vt perfractis denique validis illis nequitiæ
tuæ repagulis, Sylla Marioque crudelior in omnium
fortunas inuolares.
Quo enim horrore criminis potes perterreri, Mazarine,
qui pudorem omnem à perfricta fronte, ex assuetudine :
peccandi profligaueris, & proieceris effrontem animam ad
illa sine trepidatione perpetranda scelera, in quibus vel ipsi
erubescerent, qui criminibus & flagitiis insueuerunt & profecto
qui te nouerant mirabantur, qua ratione vel quibus
potius præstigiis irrepsisses ad hoc Ecclesię culmen, ad quod
ne vel ipsi viderentur euerhendi, in quos cadere posset, non
criminum, sed virtutis etiam frigidæ sola suspicio : Sed hanc
-- 18 --
ego purpuram non sine mente diuûm crediderim obtigisse
tibi, vt tibi, cui vultum scelestissimo pallore, criminum infecerat
familiaritas, saltem aliquis subesset pudoris rubor vel
in habitu, quo erubesceres semper qui semper peccares, ac
proinde nunquam omnino improbus, vel totus ex omni criminum
labe compactus videreris, nisi cum habitum, omnimodæ
improbitatis obicem exueres.
Mirentur modo alij tuam ad scelera quælibet audaciam,
expauescant in sola mentione criminum quibus tu arridebas,
horrescant audire, quæ tu dum efficeres, triumphabas ;
ego sane nec miror, nec horresco, nec expauesco, qui videlicet
aduertam ab effronti timeri hoc vnum posse, ne videatur
bonus, neque vnquam perfrictum caput erubescere, nisi
quod erubuerit & puerili pudore pallorem impietatis intimæ
verum indicem incenderit.
Proh Deum immortalem ! quam bene nobiscum actum
est, quod tuo non tantum acuminis ingenio quam crudelitatis
indiderit natura, & quæ te fecerat improbum, hebetem
saltem & stupidum reliquerit : excogitasses in aula nostra
quæ Bistonius erubuisset tyrannus, & Busiride peior, Procuste
atrocior, etiam in nouitate suppliciorum, cum nostris
modestæ nouitatis amantibus, collusisses.
Hæctu, Cardinalis, ausus es, hæc tanta crimina, hanc
tantæ vitæ licentiam, has libidines, hæc sacrilegia in oculis
Galliæ, in hoc orbis compendio, in hoc Ecclesiæ theatro,
obscœne, crudelis, intemperans, proditor, sacrilege, ô pudor
Ecclesiæ ! ô Galliæ dedecus ! ô mundi propudium, Extractum
è plebeis cunarum sordibus mancipium eueximus
super omnium capita : non ab aratro, inde enim & consules
olim prodibant, & dictatores, sed à turpi sordidæ conditionis
cœno petitas manus nostro præfecimus temoni, intemperantissimum
Cyclopem purpurâ sacrâ vestiuimus ;
quis ad hæc non expauescat ?
Sed illa sunt præludia machinantis aliquid deterius, Ô
Galli : sparsam enim in hæc omnia crimina modò collegit
-- 19 --
impietatem, vt toto quasi scelerum impetu, totus & ipse pariter
in nos irruat. Non satis est viduasse domos, ciuitates
exhausisse, fana spoliasse, facultates ex opimis beneficiis
collectas impendisie in ne farios vsus, insontes multasse,
ærarium publicum expilasse, toti Galliæ vastitatem intulisse,
nisi vobis post quam eripuit fortunam, eripiat & vitam,
immersosque bellorum ciuilium furoribus, vel ense demetat
hostico, vel proprio, vestroque satur & auro & languine,
saluus ad indigenas suos regrediatur.
An non illud patet etiam cæcutientibus consilium : regem
nobis non abstulit modò, sed furatus est, aususque sacrilegas
in ipsum iniicere manus, quasi parum esset totam
diripuisse Galliam, ipsam etiam maiestatem regiam prædo
nocturnus deprædatus est. Ad famem nisi iam omnino
compulsit, compulsurus est, eóque redegit, vt ne viuere
quidem sub mansuetissimo Rege liceat sine rebellione, imposuitque,
vel vincendi Regis, vel moriendi necessitatem.
Quõ spectatit hæc rabies, coniectate pueri (neque enim
homines desiderat hoc iudicium) Equidem nisi totus in
LENSIENSI clade ita periit Leopoldus, vt sese nondum
colligere potuerit ab hoc terrore quem incusserat nuper
incumbens ipsi à tergo Condæus, si adhuc è pristino heroë
quem ostentabat Thrazonicus ille, superest vel tãtum semivir,
quid obstat quominus armatus terrorem Martium vsque
ad ipsa regni penetralia promoueat ? Quis obstruet tepagula
progredienti ? quis triumphantem inhibebit ? ipsa
Erynnis publica demetentibus sine obice palmarum segmenta
copiis hostilibus ancillabitur, nostris nos armis eius
triũphis appręliabimur, & quisquis ab hoc intestino tumultu
cesserit victor, vel Rex, vel ciuis, ille forte iam siui dimidio
minor, tibi Leopolde, dabitur ad triumphum.
Abominor hoc præsagium, Superi, & te potiùs, abominande
Mazarine, victimam expeto & Cahtarma publicum,
qui iam propè quod habuit Caligula quondam in votis, exequutus
es Quæ te diræ, quæ te Erynnis, quis te furorita suis
-- 20 --
exagitabat stimulis, vt nondum tots satur Gallia, sitires adhuc
sanguinem Borbonium, expeteresque litari furori tuo,
quis non horreat, vel ipsis etiam Gallorum manibus REGEM,
AVRELIANENSEM, CONDÆVM, LONGAVILLAM,
HARCVRIVM, dum in varias diuisi factiones, tibi vni vol
cum capitis periculo congrederentur.
Sic sic, improbe, tua debuit crudelitas assurgere, quò te
celsiorem nostræ Themidis percuteret gladius : in hoc sedendum
fuit improbitatis editissimo culmine, vt ponderosius
rueres. Hæc tuæ debuit esse moles magnitudinis, quæ
tot capere posset fulmina, quot generosissimos EPHOROS
noster habuit Senatus, vt in te detonaret.
Sperabas, impie, vt qui iam inulta pristina tua scelera
passus erat augustissimus Areopagus, idem hoc extremum
impune labi pateretur, vel forte dum lenta procederet ipsius
æquitas, futurum arbittabaris, vt nunquam te assequeretur,
qui præcipiti gressu videlicet in improbitatis stadio decurreres ;
sed, qui lentos sciebas, grandiores scire debuisti gradus
æquitatis, & quanquam serò molerent deorum molæ, bene
tamen comminuere consulto trahebatur indicendum tibi,
in hoc diuûm consistorio, supplicium, sed non adducebatur
brachium, nisi vt firmior in verticem tuum libraretur bipennis,
& grauitate denique supplicij tarditatem suam illustrissimus
ille cœtus compensaret.
Miramur tamen, SENATVS AVGVSTISSIME, quod
comperto læsæ maiestatis capiti, perturbatori, incentori, &
prædoni publico, solam in omne supplicium fugam inflixeris,
qui damnatus ad triremes, ad cruces, ad equuleos, ad patibula,
te molliorem adhuc experiebatur ; sed vel in hoc mysticus
es & diuinus, Mazarinum enim non poteras tollere
sine gratia ; & quantumuis seuerus in ipsum detonuisses, mitius
tamen sæuiebas quàm cum ipsum stimulis conscientiæ
tortoribus intestinis discruciandum reliquisti. Nacturus
enim carnificem se ipso semper humaniorem, suo debuit furori
permitti, vt qui iam omnem & æquitatem & hominem
-- 21 --
exuerat, dum in nos, dum in se desæuiret, & hominem &
æquitatem resumeret. Exeat itaque iam infamis, iam censoria
vestræ Themidis virga notatus, & qui, quod insolens propter
crimina sua meruisse non potuit vt occideretur, ille tandem
in omne supplicium, viuat.
FINIS.